تفاوت آجر فشاری و آجر سفال؛ کدام بهتر است؟
مقدمه
در صنعت ساختمانسازی ایران، انتخاب مصالح دیوارچینی همواره یکی از دغدغههای اصلی مهندسان و پیمانکاران بوده است. دیوارها نه تنها جداکننده فضاها هستند، بلکه نقش حیاتی در ایمنی، عایقسازی و هزینههای نهایی پروژه ایفا میکنند. زمانی که صحبت از دیوارچینی به میان میآید، دو رقیب سنتی و دیرینه در برابر یکدیگر قرار میگیرند: آجر فشاری و آجر سفال. هرکدام از این مصالح تاریخچهای طولانی و ویژگیهای فنی منحصربهفردی دارند که آنها را برای کاربردهای خاصی مناسب میسازد.
بسیاری از کارفرمایان هنگام شروع پروژه با این سوال مواجه میشوند که بالاخره کدام گزینه بهتر است؟ آیا باید به سنتهای قدیمی و استحکام آجر فشاری اعتماد کرد یا به سراغ تکنولوژیهای مدرنتر و سبکتر آجر سفال رفت؟ پاسخ به این سوال نیازمند بررسی دقیق فنی، اقتصادی و اجرایی است. در این مقاله که با بهرهگیری از دانش فنی متخصصین مجموعه سیمان گستر امیران تدوین شده است، قصد داریم به جای ارائه لیستهای کوتاه و گذرا، به صورت عمیق و تشریحی وارد بافت و ساختار این دو محصول شویم تا شما بتوانید بهترین تصمیم را برای سازه خود بگیرید.
ماهیت و ساختار آجر فشاری
برای درک تفاوت، ابتدا باید ماهیت هر محصول را بشناسیم. آجر فشاری که در ادبیات عامیانه بنایی به آجر گری یا آجر زبره نیز معروف است، یکی از قدیمیترین انواع مصالح ساختمانی است که قرنهاست در معماری ایران کاربرد دارد. نام “فشاری” از آنجا ناشی میشود که در گذشته، خشت خام این آجرها با فشار دست کارگران در قالبهای چوبی فشرده میشد تا تراکم لازم را پیدا کند. هرچند امروزه فرآیند تولید تا حد زیادی مکانیزه شده، اما نام آن همچنان یادآور همان ساختار متراکم و توپر است.
این آجرها معمولاً از خاک رس و آب تشکیل شده و در کورههای آجرپزی سنتی یا هوفمان پخته میشوند. ویژگی بارز آجر فشاری، ساختار تماماً پر و یکپارچه آن است. این توپر بودن باعث میشود وزن مخصوص بالایی داشته باشد (حدود ۱۷۰۰ کیلوگرم بر متر مکعب) که در مقایسه با مصالح مدرن بسیار سنگین است. اما همین وزن بالا و ساختار متراکم، مقاومت فشاری بسیار زیادی به آن میبخشد. به همین دلیل است که کارشناسان مجموعه سیمان گستر امیران همواره تاکید دارند که وقتی صحبت از تحمل بار سنگین است، آجر فشاری همچنان حرفهای زیادی برای گفتن دارد. ظاهر این آجرها معمولاً زبر و رنگ آنها بسته به نوع خاک و حرارت کوره، از زرد کمرنگ تا قرمز متمایل میشود.
ماهیت و ساختار آجر سفال (تیغه سفالی)
در سمت دیگر ماجرا، آجر سفال قرار دارد که نماینده نسل صنعتیتر مصالح دیوارچینی است. آجر سفال نیز از خاک رس مرغوب تهیه میشود، اما فرآیند تولید و شکل ظاهری آن کاملاً متفاوت است. این آجرها به صورت اکسترودی و با استفاده از ماشینآلات پیشرفته تولید میشوند و سپس در کورههای تونلی پخته میشوند که باعث میشود پخت یکنواختتری داشته باشند.
مهمترین ویژگی ظاهری آجر سفال، وجود سوراخها و حفرههای متعدد در بدنه آن است. این حفرهها صرفاً برای زیبایی نیستند؛ بلکه فلسفه مهندسی پشت آنها نهفته است. هوای محبوس شده در این حفرهها نقش عایق را بازی میکند و از طرفی، حذف حجم قابل توجهی از خاک باعث کاهش شدید وزن آجر میشود. آجر سفال با هدف سبکسازی ساختمانها و افزایش سرعت اجرا وارد بازار شد. سطح این آجرها معمولاً شیاردار است تا درگیری بهتری با ملات یا گچ و خاک پیدا کند. در پروژههای مدرن که کاهش بار مرده ساختمان اولویت دارد، آجر سفال به عنوان گزینهای هوشمندانه مطرح میشود و مجموعه سیمان گستر امیران نیز انواع مختلفی از این بلوکها را در ابعاد گوناگون عرضه میکند.
مقایسه فنی: وزن و بار مرده ساختمان
یکی از بحثبرانگیزترین تفاوتها میان این دو، مساله وزن است. در مهندسی زلزله، هرچه ساختمان سبکتر باشد، نیروی کمتری از زلزله را جذب میکند و ایمنتر است. در این زمینه، آجر سفال برنده بلامنازع است. به دلیل وجود حفرهها، وزن یک متر مربع دیوار چینی با آجر سفال تقریباً نصف یا حتی کمتر از دیوار مشابه با آجر فشاری است. استفاده از آجر فشاری در دیوارهای غیرباربر و طبقات بالا، بار مرده بسیار زیادی را به اسکلت و فونداسیون تحمیل میکند که از نظر اصول مهندسی مدرن توجیهپذیر نیست.
اما آجر فشاری به دلیل همین وزن و تراکم، مقاومت مکانیکی بالایی دارد. این آجر آب زیادی جذب میکند و چسبندگی فوقالعادهای با ملات ماسه سیمان دارد. به همین دلیل است که هنوز هم در دیوارهای حمال (باربر)، کرسیچینی فونداسیون و دیواره چاهها که فشار خاک زیاد است، آجر سفال توان رقابت با آجر فشاری را ندارد و آجر فشاری گزینه اصلی محسوب میشود.
تحلیل عایقسازی حرارتی و صوتی
مبحث انرژی و آسایش ساکنین، فاکتور مهم دیگری در این مقایسه است. آجر فشاری به دلیل بافت توپر و متراکم، ضریب انتقال حرارت بالایی دارد. این یعنی سرما و گرما به راحتی از آن عبور میکنند و نمیتواند عایق حرارتی مناسبی باشد. در مقابل، آجر سفال به دلیل وجود هوای محبوس در حفرههای خود، عملکرد بهتری در برابر انتقال حرارت دارد. البته باید توجه داشت که آجر سفال معمولی نیز عایق ایدهآلی نیست ، اما نسبت به آجر فشاری وضعیت بسیار بهتری دارد.
از نظر عایق صوتی (آکوستیک) نیز داستان مشابه است. اگرچه جرم بالای آجر فشاری میتواند تا حدی جلوی عبور صدا را بگیرد، اما ساختار حفرهدار سفال در شکست امواج صوتی موثرتر عمل میکند. با این حال، مشکلی که در دیوارهای سفالی وجود دارد، انتقال صدا از طریق پلهای حرارتی و صوتی در محل ملاتریزی است که نیازمند دقت در اجراست. مشاوران مجموعه سیمان گستر امیران معمولاً پیشنهاد میکنند برای دیوارهای پیرامونی که نیاز به عایق قویتری دارند، از آجرهای سفال فومدار یا دوجداره استفاده شود تا ضعفهای عایقی به حداقل برسد.
سرعت اجرا و هزینههای پنهان
زمانی که یک پیمانکار پروژه را مدیریت میکند، “زمان” مساوی با “پول” است. در این بخش، تفاوت چشمگیری بین این دو محصول وجود دارد. ابعاد آجر فشاری استاندارد کوچک است و برای چیدن یک متر مربع دیوار، به تعداد زیادی آجر و حجم زیادی ملات نیاز است. این موضوع باعث میشود سرعت دیوارچینی با آجر فشاری بسیار کند پیش برود و دستمزد کارگر و بنا افزایش یابد.
در مقابل، آجرهای سفال در ابعاد بزرگتری تولید میشوند . بزرگ بودن قطعات باعث میشود دیوار با سرعت بسیار بالایی بالا برود و پروژه زودتر به مرحله نازککاری برسد. علاوه بر این، سطح نسبتاً صافتر دیوار سفالی ممکن است مصرف گچ و خاک را در مرحله نازککاری کاهش دهد. البته باید در نظر داشت که آجر سفال شکنندهتر است و میزان پرت (شکستگی) آن در حمل و نقل و تخلیه بار معمولاً بیشتر از آجر فشاری است که مقاومت ضربهای بالایی دارد. این نکتهای است که در خریدهای عمده از تامینکنندگانی مانند مجموعه سیمان گستر امیران باید لحاظ شود تا با بستهبندی مناسب و حمل صحیح، ضایعات به حداقل برسد.
قابلیت ابزارخوری و تاسیسات
یکی از معضلات اجرایی در ساختمان، مرحله شیارزنی برای عبور لولههای برق و تاسیسات مکانیکی است. آجر فشاری به دلیل ساختار توپر و سفت، برای شیارزنی بسیار سخت است و نیاز به نیروی فیزیکی زیادی دارد، اما در عین حال هنگام تخریب موضعی، پاشیده نمیشود و استحکام خود را حفظ میکند. این ویژگی برای نصب کابینت، روشویی و اجسام سنگین روی دیوار بسیار عالی است؛ زیرا پیچ و رولپلاک به خوبی در بافت متراکم آن درگیر میشوند.
در سوی دیگر، آجر سفال برای شیارزنی بسیار راحت است اما ترد و شکننده میباشد. هنگام شیارزنی با پیکور یا حتی ابزارهای دستی، ممکن است بخش بزرگی از سفال خرد شود و جای قوطیهای برق گشاد شود که نیازمند پر کردن مجدد با ملات است. همچنین نصب اجسام سنگین روی دیوارهای سفالی چالشبرانگیز است و حتماً باید از رولپلاکهای مخصوص سفال (پروانهای یا فیشر) استفاده کرد، در غیر این صورت احتمال کنده شدن پیچ وجود دارد.
جمعبندی
رسیدیم به سوال اصلی: کدام بهتر است؟ واقعیت این است که واژه “بهتر” در مهندسی ساختمان نسبی است و بستگی کامل به موقعیت استفاده دارد. اگر بخواهیم یک نسخه کلی بپیچیم، اشتباه کردهایم. اما میتوانیم یک دستورالعمل کاربردی ارائه دهیم:
اگر در حال ساخت دیوارهای جداکننده داخلی ، دیوارهای پیرامونی در ساختمانهای اسکلتدار هستید و اولویت شما سبکسازی سازه، سرعت اجرا و عایقبندی نسبی است، آجر سفال قطعاً گزینه برتر است. استفاده از آجر فشاری در طبقات ساختمانهای مدرن اشتباهی بزرگ است که بار مرده را بیدلیل افزایش میدهد.
اما اگر در حال اجرای فونداسیون ، ساخت دیوارهای باربر در خانههای ویلایی یک طبقه بدون اسکلت، طوقهچینی چاه، یا ساخت دیوارهایی هستید که قرار است در معرض رطوبت شدید و فشار خاک باشند، آجر فشاری پادشاه بی چون و چرای میدان است. دوام این آجر در برابر یخزدگی و فرسایش در محیطهای مرطوب و زیر خاک، بسیار بیشتر از سفال است.
در نهایت، کیفیت تولید آجر نیز به اندازه نوع آن مهم است. یک آجر سفال بیکیفیت که در کوره به خوبی پخته نشده باشد، ممکن است شوره بزند و یا با کوچکترین ضربهای خرد شود. همچنین آجر فشاری نامرغوب میتواند به سرعت در برابر آب متلاشی شود. بنابراین، توصیه میشود تهیه مصالح را از مراجع معتبر و شناخته شدهای انجام دهید که کیفیت پخت و ابعاد استاندارد محصولاتشان تضمین شده باشد. مجموعه سیمان گستر امیران با سالها تجربه در تامین مصالح ساختمانی استاندارد، میتواند مشاور و تامینکننده مطمئنی برای هر دو نوع این آجرها در پروژههای شما باشد تا خیالتان از بابت کیفیت زیربنای ساختمان آسوده باشد. انتخاب هوشمندانه، ترکیبی از دانش مهندسی و استفاده از مصالح باکیفیت است.
برای دریافت مشاورهٔ فنی تخصصی، بررسی شرایط پروژهتان و انتخاب دقیقترین نوع آجر، تیم پشتیبانی فنی سیمان گستر امیران همیشه آمادهٔ همکاری با شماست. ما با ارائهی محصولاتی مطابق با بالاترین استانداردهای کیفی، تضمین میکنیم که پروژهی شما در برابر عوامل تخریبی مقاومت لازم را داشته باشد.
برای خرید و راهنمایی بیشتر، همین امروز با کارشناسان ما تماس بگیرید.
اطلاعات بیشتر دربارهٔ محصولات، مشخصات فنی و نحوهٔ سفارش را میتوانید در سایت رسمی سیمان گستر امیران مشاهده کنید.
